برخی کاربردهای ترکیبات شیمیایی
تركيبات شيميايي در كشاورزي
كودهاي شيميايي كه به طور عمده از مواد معدني تهيه ميشوند، نياز گياهان به تركيبات و عناصر گوناگون را تامين ميكنند. مهمترين تركيبات موجود در كودهاي شيميايي عبارتند از:
آمونيوم كلريد، آمونيوم نيترات، كلسيم نيترات، پتاسيم سولفات، پتاسيم نيترات و سديم فسفات
دفع آفات (باكتريها و قارچهاي مضر براي گياه) توسط باكتريكُشها و يا قارچكشهايي مانند فرماميد و امولسيون كلروپيكرين(NO2CCl3) در آب، صورت ميگيرد كه اين نوع استفاده از ديگر كاربردهاي تركيبات شيميايي در كشاورزي هستند از تركيبات شيميايي در حشرهكشها و داروهاي دفع حشرات نيز استفاده ميشود.د.د.ت كه نام شيميايي آن " ديكلر- ديفنل-تري كلرو اتان" است، از مهمترين سموم گياهي ميباشد. نفتالين كه معمولا" براي حفاظت پارچهها و لباسهاي پشمي به كار ميرند، از طريق دفع پشهها و بيدها، مانع فساد پشم ميگردند.
تركيبات شيميايي در غذاها
مواد غذايي به جز آب و مواد معدني شامل هيدراتهاي كربن، چربيها، پروتئينها و ويتامينها ميشوند. هيدراتهاي كربن كه شامل قندها و نشاسته ميشوند، در بسياري از ميوهها، حبوبات، غلات، سيبزميني و برنج يافت ميشوند. گلوكز C6H12O6(قند ساده) اولين مادهي غذايي حاصل عمل فتوسنتز است.
چربيهاي خوراكي مخلوطي از انواع گليسريدها ميباشند. اسيدهاي چرب با گليسرين تركيب ميشوند و گليسريد را به وجود ميآورند كه مادهي اصلي چربي معمولي است.
پروتئينها بيشتر در ساختار اندامهاي موجودات زنده به كار ميروند. پروتئينها از مولكولهاي پيچيدهاي متشكل از اسيدهاي آمينه به وجود ميآيند. اين گروه از تركيبات شيميايي داراي نيتروژن هستند.
مهمترين مواد معدني مورد نياز بدن، تركيباتي هستند كه چهار عنصر اصلي بدن يعني كلسيم (Ca)، فسفر (P)، آهن (Fe) و يد (I) را تامين ميكنند. كلسيم و فسفر در رشد استخوان و دندان به كار ميروند و كمبود آنها موجب بيماري نرمي استخوان (راشيتيسم) ميشود. آهن در ساخت هموگلوبين خون نقش دارد و كمبود آن سبب كم خوني ميگردد. كمبود يد موجب بروز بيماري گواتر ميشود.
ويتامينها دستهي ديگري از تركيبات شيميايي هستند كه به همراه پروتئينها در ساختار آنزيمها شركت دارند. ويتامين B1 (تيامين) و ويتامين C كه اسكوربيك اسيد است، نمونهاي از ويتامينها هستند.
تركيبات شيميايي در پاك كنندهها
صابونها از اولين پاك كنندهها هستند. براي تهيه صابون، روغن يا چربي با سود سوزآور تركيب ميشود. صابون، نمك سديم اسيدهاي چرب ميباشد. در قديم براي تهيه صابون از دانههاي روغني مانند زيتون استفاده ميشد كه آن را با خاكستر گياهان تركيب ميكردند (خاكستر داراي سود است). بعدها روغنهاي حيواني مورد استفاده قرار گرفتند.
در صابونهاي حمام و دستشويي، براي سلامت پوست بدن و موي سر، ميزان مواد قليايي را به حداقل كاهش ميدهند و مواد معطر، رنگي و نرمكننده به آنها ميافزايند.
مواد پاككننده غيرصابوني از سال 1945 به بازار آمدند. امتياز اين مواد نسبت به صابون اين است كه در آبهاي داراي املاح (آبسخت) رسوب نميكنند. بيشتر اين پاككنندهها داراي 20 تا 30 درصد عوامل سورفاكتانت (عامل فعالكننده) و 70 تا 80 درصد مواد پركننده ميباشند. پركنندهها تركيبات سديم دار مانند سديم سولفات يا سديم سيليكات هستند كه باعث افزايش خواص مربوط به فعال پاككنندهها ميشوند.
تركيبات شيميايي در شوينده هاي دندان
استفاده از مواد براي تميز كردن دندان به مصر و روم باستان برميگردد. در پاپيروسها (كاغذهاي مصر باستان) فرمولهايي آمده است كه شامل سنگ معدن سرب Pb5(Po4)3Cl سبز رنگ، عسل، زنگار مس، بوخور و پودر سنگ چخماق بوده است. اين تركيب تا مدتها استفاده ميشد و هر چند كه براي بدن، دهان و دندانها مضر بودن، اما به دليل خاصيت ساييدگي موجب تميزي ميشدند.
خميردندانهاي امروزي شامل مواد ساينده يا پاك كننده همچون كلسيم كربنات، كلسيم پيروفسفات و ... هستند كه نيمي از خميردندان را تشكيل ميدهند. همچنين مواد مرطوب كننده، كف دهنده، چسبنده، شيرين كننده، طعم دهنده و تركيبات فلوئوردار براي استحكام ميناي دندان به خميردندانها اضافه ميشوند.